Muziekbeluisteren Deel 1 Molto Allegro uit 40ste symfonie van W.A.Mozart.
Een symfonie als muziekvorm is voor velen een lang muziekstuk gespeeld door een groot (symfonisch) orkest met verschillende delen ....soms moeilijk te volgen, te begrijpen en bijgevolg te smaken.
Nochtans zit er in zo'n symfonie en zeker deze uit de 18de eeuw (Haydn, Mozart) een weldoordachte, opgelegde structuur.
Een symfonie, al is muziek geen wiskunde, componeren betekende dat je bepaald regels moest respecteren.
Laten we dit eens toetsen aan het hogervermelde deel uit de overbekende 40ste symfonie van Wolfgang Amadeus Mozart.
Toch even: de symfonie als muziekvorm is ontstaan uit de opera. Tijdens de lange decorwisselingen in de 17/18de eeuwse opera speelde het orkest intermezzi om de tijd op te vullen. Die verschillende intermezzi werden uiteindelijk als één geheel gespeeld en zo werd de aanzet gegeven tot de latere vorm "symfonie".
Zoals hoger geschreven zijn de symfonieën uit de 17de/18de eeuw een toonbeeld van deze vooropgezette structuur.
Starten we nu met de beluistering van het eerste deel ( Molto Allegro) uit de 40ste symfonie van Mozart.
Het eerste deel van een toenmalige symfonie had altijd een ABA' structuur, ook sonatevorm genoemd. Ter verduidelijking: je had deel A, een contrasterend deel B en een summiere herhaling van A.
Deel A: In dit deel, ook expositie genoemd, hoor je steeds twee thema's. Een thema is een hoofmelodie, herkenningsmelodie. Die twee thema's moeten contrasterend zijn. Mozart begint onmiddellijk met het eerste thema: fris, ritmisch, aanlokkelijk. Dit thema wordt een aantal keer herhaald met kleine tussenspelen.
Even verder (na ongeveer 50 sec) een korte pauze...een sein! We horen het tweede thema: rustiger, lyrischer en korter.
Daarna wordt er verder gewerkt rondom de twee thema's en vanaf ongeveer 1min50sec wordt alles herhaald.
Vanaf ong. 3min40sec volgt dan het deeltje B dat de doorwerking wordt genoemd. In dit deel is de componist niet gebonden aan regels en kan en mag hij zich uitleven. Soms zijn het nieuwe muzikale ideeën in afwisseling met flarden van de hoofdthema's (zoals in dit voorbeeld) maar dikwijls ook nieuwe ideeën en spielereien.
Vanaf ongeveer 4'50'' volgt dan deel A', de re-expositie genoemd. Dit is eigenlijk een summiere herhaling van deel A (de expositie) met natuurlijk daaraan verbonden een aangepast slot.
Tot daar deze bespreking van het eerste deel van deze symfonie. Veel luistergenot.
Wil U meer van dit, laat het me weten via het contactformulier op deze website of met een mail naar willem.van.de.weerd@skynet.be
GROETJES EN VEEL LUISTERPLEZIER.
Programmamuziek en symfonisch gedicht.
Toegegeven: muziek heeft voor iedereen een andere functie. Bij de ene is het louter "decor", bij de andere roept muziek emoties op en sommigen voelen de behoefte om de diepere boodschap van de muziek te ontginnen.
En er is wel degelijk een diepere boodschap, maar de keuze ligt bij de luisteraar.
Neem nu PROGRAMMAMUZIEK.
Dit is het muzikaal vertellen van een verhaal dat in wezen niks met muziek te maken heeft.
Het is een populair gegeven (zie trouwens onze huidige videoclips) dat al bestaat van in de 16de eeuw.
Vivaldi beschreef de 4 seizoenen in zijn muziek, Beethoven de natuur, Richard Strauss het verlangen naar een andere wereld.....en dit maar enkele voorbeelden uit honderden.
Deze vorm werd trouwens heel populair in de 19de eeuw, de romantiek.
In deze boeiende periode waren emotie en liefde heel belangrijke woorden. Nemen we het woord liefde. Het was niet alleen de liefde tussen mensen maar ook de liefde voor uw eigen land, streek, cultuur....het nationalisme. En dan was de programmamuziek natuurlijk ongemeen interessant. Men beschreef het vaderland of een landstreek, een rivier, een verhaal, een geschiedkundige gebeurtenis.....in muziek.
Een voorbeeld daarvan is bv "De Moldau" van Bedrich Smetana. (Tsjechisch componist).
Het verhaal, in muziek van de rivier die doorheen verschillende landschappen vloeit en telkens wordt het landschap of hetgeen er zich aan de oevers van de rivier afspeelt in de muziek verklankt.
De verschillende delen zijn: 2 bronnen-Wouden-Feest-Dag en nacht-Watervallen-Hoofdstad Praag-monding
De twee bronnen: twee kronkelende melodietjes die samensmelten en de overbekende moldaumelodie (ik zag cecila komen) vormen.
De wouden: jachthoorns doen ons denken aan dito taferelen.
Feest: Een vrolijke polka.
Dag en Nacht: Lichtklinkende instrumenten die refereren aan elfjes, feeën die de nacht laten klinken waarna de moldaumelodie de nieuwe dag aankondigt.
Watervallen: Tutti (iedereen speelt in het orkest), luide muziek zoals het geraas van de watervallen.
Praag: Een plechtige moldaumelodie, bijna als een vaderlandse hymne, nationalisme ten top.
Monding: Turbelente klanken bij de monding in de zee waarna de golfbeweging in de strijkers de rust doet terugkeren en de rivier verdwijnt in de zee.
SYMFONISCH GEDICHT: EEN EENDELIG WERK VOOR GROOT ORKEST MET EEN VERHAAL AAN DE BASIS.
Vivaldi's sonetten bij zijn Vier Seizoenen.
De "4 seizoenen" van Antonio Vivaldi behoren tot de tophits van de klassieke muziek.
De natuur en het dagelijkse leven doorheen de 4 jaargetijden wordt er muzikaal in weergegeven.
Om het allemaal nog wat te verduidelijken schreef de componist er 4 sonetten (gedichten) bij die de luisteraar helpen om de muziek nog beter te begrijpen.
De LENTE
Allegro
't Is altijd feest wanneer de lente komt
De vogels groeten haar en zingen blijde,
Het westenwindje ontdooit de beekjes prompt,
Zacht murm'lend vlieten zij langs bos en heide.
Wolken verduisteren de lucht bij tijde,
De bliksems flitsen de donder gromt,
Maar weldra gaan de vogels zich weer wijden
Aan hun gezang als 't onweer is verstomd.
Largo
En in de lieflijke bloemenwei
Slaapt als dan 't koeltje suist in boom en plant,
De geitenhoeder met zijn hond terzij.
Allegro
Bosnimfen dansen in een lustwarand
Met herders op de tonen der schalmei.
Stralend verschijnt de lente in het land.
De ZOMER
Allegro
's Zomers wanneer de zon op 't pijnwoud brandt
Smachten de mensen, smacht het vee naar drinken.
De koekoek roept van ver en naderhand
Klagen de tortels, slaan de distelvinken.
't Zacht zuchtje uit zee wordt eensklaps overmand
Door wervelwinden die 't gewas verminken.
De boer ducht schade aan zijn akkerland
En wenend voelt hij zich de moed ontzinken.
Adagio
De angst voor onweer en voor bliksem rooft
Hem alle rust aan zijn vermoeide leden.
Een woeste horzelzwerm bedreigt zijn ooft.
Allegro/presto
Helaas, hij vreest maar al te zeer met reden:
Het bliksemt, dondert, hagelt, en onthoofd
Buigen de hoge halmen naar beneden.
De HERFST
Allegro
Uitbundig viert de landman 't binnendragen der rijke oogst.
Hij zingt en danst verheugd,
Maar als hij Bacchus' vocht heeft omgeslagen
Is luid gesnurk het eind van alle vreugd.
Adagio
Genoeg van zang en dans krijgt ook de jeugd.
Het zacht seizoen van de nazomerdagen
Geeft overdag de mens een zoet geneugd
En 's nachts in slaap vrede en welbehagen.
Allegro
De jager trekt er 's morgens met zijn horen,
Zijn honden en geweer al vroeg op uit;
Het wild slaat op de vlucht, hij volgt de sporen.
Moe en verschrikt door 't dreigende geluid
Van schieten en geblaf is verloren:
Het tracht te ontkomen maar het valt al buit.
De WINTER
Allegro
Bibberend van de kou als 't sneeuwen gaat
En de oostenwind je gierend aan komt randen.
Steeds met je voeten stampen op de straat
En van de vorst voortdurend klappertanden.
Largo
Bij 't vuur de dag verdoen met niets om handen
Terwijl men buiten door de regen waadt.
Allegro
Het ijs op, stap voor stap, bang voor de schande
En 't mal figuur dat je bij 't vallen slaat.
Rondzwieren, uitglijden, ter aarde smakken,
Weer opstaan en voortsnellen over 't ijs
Totdat het breekt en opensplijt in wakken.
Horen hoe uit de poort van zijn paleis
De föhn op alle winden in komt hakken:
Dit is de winter wiens geneugd ik prijs.
AAN DE SLAG NU: BELUISTER HET WERK EN PROBEER HET GEDICHT ERAAN TE KOPPELEN....